जैविक विविधता संरक्षणमा ज्येष्ठ नागरिक
भीष्मराज ओझा / काठमाडौँ, २२ असार । निष्क्रिय जीवन बिताइरहेका ज्येष्ठ नागरिकको स्वास्थ्य स्थितिमा सुधार ल्याउन र उहाँहरुको अनुभवलाई जैविक विविधता संरक्षणमा परिचालन गर्ने अभियान सुरु गरिएको छ ।
राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष, एजिङ नेपाल र श्री अष्टभूजा समाजको संयुक्त आयोजनामा सो अभियानअन्तर्गत आज ज्येष्ठ नागरिकलाई वनस्पति र जनावरमा भएको अन्तरसम्बन्धबारे जानकारी गराउन सदर चिडियाखाना जावलाखेलको अवलोकन गराइएको हो ।
चिडियाखाना पुग्नुभएका ६८ जना ज्येष्ठ नागरिकले त्यहाँ रहेका वन्यजन्तुको उत्सुकतापूर्वक अवलोकन गर्नुका साथै चिडियाखानाका कर्मचारीसँग वन्यजन्तुका बारेमा आफूलाई लागेका जिज्ञासा राख्नुभएको थियो ।
ज्येष्ठ नागरिकलाई वातावरण र प्राणीबीचको सम्बन्धका बारेमा जानकारी गराउँदै कोषका सदस्य–सचिव डा गोविन्द गजुरेलले भन्नुभयो, “प्राकृतिक बासस्थानमा मानिस र वन्यजन्तु दुबैको बराबरी अधिकार हुनुपर्छ ।”
आज लोपोन्मुख अवस्थामा रहेका जीवजन्तुलाई सबै मिलेर संरक्षण नगरे भोलिका सन्ततीले त्यस्ता जीवजन्तुको बारेमा बुझ्न फोटोमा हेर्नुपर्ने अवस्था सिर्जना हुने उहाँको धारणा थियो ।
हाल विश्वको कूल जनसङ्ख्याको १३ प्रतिशत ज्येष्ठ नागरिकले ओगटेको छ भने यो जनसमूह वृद्धि हँुदै सन् २०५० सम्ममा २२ प्रतिशत पुग्ने अनुमान गरिएको छ ।
सन् २०११ को जनगणना अनुसार नेपालमा कूल जनसङ्ख्याको ८.१३ प्रतिशत ज्येष्ठ नागरिक छन् । चिडियाखानाका वरिष्ठ भेट प्राविधिक राधाकृष्ण घर्ती र गणेश कोइरालाले ज्येष्ठ नागरिकलाई अवलोकन गराउनुका साथै चिडियाखानाको बारेमा विस्तृत जानकारी गराउनुभएको थियो ।
एजिङ नेपालका अध्यक्ष कृष्णमुरारी गौतमले जैविक विविधता संरक्षणसम्बन्धी परम्परागत ज्ञान र सीपको एकमात्र स्रोत ज्येष्ठ नागरिक भएकाले उहाँहरुलाई वैज्ञानिक तालिम दिएर उक्त ज्ञानलाई अझ बढी प्रभावकारी बनाउन सकिन्छ भन्ने उद्देश्यले यो अभियान सुरु गरिएको बताउनुभयो ।
उहाँले चिडियाखानाको भ्रमणपश्चात् ज्येष्ठ नागरिको समूह गठन गरी शिवपुरी राष्ट्रिय निकुञ्जको संरक्षण सम्बन्धी सञ्चालित हुँदै आएका कार्यक्रमलाई बढी प्रभावकारी बनाउने लक्ष्य रहेको जानकारी गराउनुभयो ।
समाजका तर्फबाट ज्येष्ठ नागरिकलाई अवलोकनको संयोजन गर्नुभएका किरण बस्नेतले ज्येष्ठ नागरिकलाई चिडियाखानाको भ्रमणले नयाँ ज्ञानको अनुभव हुने र यसमा उहाँहरुसँग भएको ज्ञानलाई पनि उपयोग गर्न सकिने बताउनुभयो ।
झन्डै २५ वर्षपछि चिडियाखाना अवलोकनको साइत जुरेकोमा खुसी व्यक्त गर्दै ७१ वर्षीया पवित्रा गौतमले साथीभाइसँग चिडियाखाना घुम्दा रमाइलो हुनुका साथै नयाँ कुरा सिक्ने मौका पाएको बताउनुभयो ।
चिडियाखाना अवलोकनमा आउनुभएका ज्येष्ठ नागरिकमध्ये आफू सबैभन्दा ज्येष्ठ भएको दाबी गर्नुहुने ८६ वर्षीय गोविन्दप्रसाद आचार्यले पनि साथिभाइसँग सामूहिक भ्रमणले मन आनन्द भएको बताउनुभयो ।
तत्कालीन प्रधानमन्त्री जुद्धशम्शेरले विसं १९८९ मा निजी रुपमा स्थापना गरेको सदर चिडियाखाना विसं २०११ देखि मात्र सर्वसाधारणका लागि खुल्ला गरिएको हो । कुल छ हेक्टर क्षेत्रफलमा फैलिएको चिडियाखानामा १०५ प्रजातिका ७५३ वटा वन्यजन्तुको संरक्षण र व्यवस्थापन गरिएको छ । रासस