(प्रशन्न पोखरेल)

खोप्लाङ (गोरखा) २५ फागुन । ‘गाउँ–गाउँबाट उठ बस्ती–बस्तीबाट उठ, यो देशको मुहार फेर्नलाई उठ’ चलचित्र बलिदानमा रामेशको स्वरमा सजिएको यो गीतमा जस्तै गोरखाको खोप्लाङ–९ ठूलोगैरिकी निर्जला बाठा मगर गाउँको मुहार बदल्न जुटेकी छिन् ।

गत वैशाखमा गएको विनाशकारी भूकम्पले ध्वस्त भएको आफ्नो गाउँको पुनःनिर्माणमा मगर सक्रिय भएकी हुन् ।

जिल्लास्थित घरेलु तथा साना उद्योग बिकास समितिबाट ४५ दिनको डकर्मी तालिम लिएर मगरसहित राधिका चुधारा, सविता श्रेष्ठ र निर्मला तामाङ गाउँको पुनःनिर्माणमा सक्रियरुपमा जुट्दै आएका छन् । भूकम्पले घरबारबिहीन बनाएको पीडा भुलेर गाउँका महिलाहरू ढुङ्गा, माटो र काठको जोडाइले भूकम्प प्रतिरोधी बलियो घर निर्माणमा संलग्न हुँदै आएका हुन् ।

भूकम्पले गर्दा धराप बनाएका घरका संरचना तह लगाएका उनीहरूले जग खन्नेदेखि नयाँ घर छाउनेसम्मको काम गर्दै आएका छन् । गाउँका पुरुष वैदेशिक रोजगारीमा गएपछि महिला पुनःनिर्माण अभियानमा जुटेका हुन् । स्थानीयस्तरमा पाइने सामग्रीको प्रयोगले बलियो घर बनाउन जुटेकी मगरले भनिन्, “कति टहरोमा बस्ने ? अब आफ्नो घर आफँै बनाउँछौ, अरुको घर बनाएर पैसा कमाउँछौं ।”

महिलालाई गाह्रो हुने काम गाउँका पुरुष कामदारले गर्दै आएका छन् । पोसाकलगायत आवश्यक सामग्रीको अभावले गर्दा घरको धुरीमा चढेर काम गर्न नसकिएको कामदार महिलाहरूले गुनासो गरेका छन् ।

गाउँमा ‘महिला धुरी चढ्न हुन्न’ भन्ने अन्धविश्वास हटेको बताउँदै अर्की कामदार महिला तामाङले भनिन्, “गाउँलेको घर भत्किएको छ । दुःख खेपेर टहरोमा बसेका छन् । सबैलाई घर बनाउनुपर्ने छ तर कामदार छैनन् ।”

कामदारको अभाव भएका बेला तालिम लिएका दक्ष कामदारलाई घर बनाउने जिम्मेवारी आइपरेकाले यस अवसर सदुपयोग गरेको तामाङको भनाइ छ । शीप सिकेपछि जिविकोपार्जन र छोराछोरीलाई पढाउने खर्चको जोहो भएको उनले बताइन् ।

“घरखर्च चलाउन श्रीमान्को भर पर्नुपर्दैन” उनले भनिन्, “काम गरेर कमाएको रकम घर खर्चबाट बचेको पैसा सहकारीमा बचत पनि गरेका छौँ ।” भूकम्पले गर्दा ६० गाविस र दुई नगरपालिकाभित्रका ७५ हजार घर र सामुदायिक महत्वका भवन पुनःनिर्माण गर्नुपर्ने भएकाले पुनःनिर्माण अभियानमा जुटेको महिलाहरूको भनाइ छ ।
जिल्लास्थित घरेलु तथा साना उद्योग विकास समितिले महिला कामदार उत्पादन गर्ने उद्देश्यले खोप्लाङ, आरुचनौटे, हंशपुर र सिम्जुङमा डकर्मी तालिम दिएको थियो । यी ठाउँका महिलाहरूले तालिम लिएर पुनःनिर्माणमा जुटिसकेका छन् । समितिका प्रमुख उद्योग अधिकृत गोकर्णराज जोशीले भन्नुभयो, “गाउँका छोराहरू विदेशिएका छन् । महिलाहरूलाई प्राथमिकतामा राखेर डकर्मी तालिम दियौँ । तालिम लिएका महिलाहरू सक्रिय रुपमा पुनःनिर्माणमा जुटेका छन् ।” रासस