मुलुकको व्यापार घाटा चुलिँदै गएकोमा राष्ट्रपति चिन्तित; व्यापारघाटा कम गर्न श्वेतपत्रको तयारी

काठमाडौँ, मङ्सिर १४ गते । राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले मुलुकको व्यापारघाटा चुलिँदै गएकाले आयात प्रतिस्थापन अपरिहार्य भएको बताउनुभएको छ ।

बिहीबारदेखि काठमाडौँको भृकुटीमण्डपमा शुरु भएको चेम्बर प्रदर्शनी २०७४ को उद्घाटन कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै राष्ट्रपति भण्डारीले व्यापारघाटा कम गर्न राष्ट्रिय लगानीलाई प्रोत्साहित र अन्तर्राष्ट्रिय लगानीलाई आकर्षित गर्नुपर्ने बताउनुभयो ।

उहाँले मुलुकमा रोजगारको अवस्था कमजोर हुँदा युवा जनशक्ति पलायन हुनुले मुलुकको आर्थिक विकासमा नकारात्मक सन्देश प्रवाह भएकाले निजी क्षेत्रले दिगो लगानीमा ध्यान दिनु राष्ट्रको आवश्यकता भएको बताउनुभयो ।

नेपालबाट वैदेशिक रोजगारमा जाने युवा जमातको लर्को रोकिएको छैन । झण्डै विश्वका ८४ भन्दा बढी देशमा ४० लाख भन्दा बढी नेपालीले जोखिमयुक्त श्रम गरिरहेका छन् । कूल श्रमबाट नेपाललाई वार्षिक झण्डै रु ६ खर्ब विप्रेषण प्राप्त भइरहेको छ ।

राष्ट्रपति भण्डारीले लोपोन्मुख परम्परागत सीपलाई संरक्षण गर्दै आयमूलुक प्रवद्र्धनमा सरकारले जोड दिने विषयमा आफू विश्वस्त रहेको बताउनुभयो । उहाँले विद्यामान झन्झटिला ऐन नियम परिवर्तन गरेपनि लगानी भित्र्याउन सरकार र निजी क्षेत्रको महत्वपूर्ण भूमिका हुने बताउदै मुलुकको आर्थिक समृद्धि ताजा जनादेशबाट प्राप्त हुने जनप्रतिनिधिको हातमा रहेको बताउनुभयो ।

मेलामा दक्षिण कोरियाले साझेदार मुलुकको हैसियत र थाइल्याण्डले फोकसमूलुकको रुपमा सहभागिता जनाएको छ । नेपालसहित कोरिया, थाइल्याण्ड, भारत, चीन, जापान, पाकिस्तान, र बंगलादेशको सहभागिता रहेको सो मेलामा कूल २२५ कक्ष रहेको छ ।

प्रदर्शनीमा नुनदेखि सुनसम्म र गाडीदेखि सारीसम्मका बिक्री कक्ष रहेको छ । कार्यक्रममा नेपालका लागि दक्षिण कोरियाका राजदूत पार्क योङ्ग सिकले नेपाल र कोरियाबीचको बहुपक्षीय सम्बन्धले जनस्तरसम्मको सम्बन्ध न्यानो बन्दै गएको बताउनुभयो । उहाँले संविधान र संघीयताको कार्यान्यनपछि नेपाल आर्थिक समृद्धिको बाटोतर्फ जाने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । राजदूत सिकले पूर्वाधार, जलस्रोत, पर्यटन र कृषि क्षेत्रमा पर्याप्त लगानीको सम्भावना रहेको बताउनुभयो ।

वाणिज्य सचिव चन्द्रकुमार घिमिरेले महोत्सवबाट क्रेता बिक्रेताबीच सम्बन्ध सुमधुर भई लगानीतर्फ नवीन सम्भावनाको खोजी हुने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । कार्यक्रममा नेपाल चेम्बर अफ कमर्शका अध्यक्ष राजेशकाजी श्रेष्ठले मुलुकले दोहोरो अंकको आर्थिक वृद्धिदर हासिल गर्न खोजेकाले सरकारको सो अठोटलाई मूर्तरुप दिन निजी क्षेत्र सदैव सकारात्मक हुने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । मेला मंसिर १८ गतेसम्म सञ्चालन हुनेछ ।

व्यापारघाटा कम गर्न श्वेतपत्रको तयारी

निर्यात प्रोत्साहन गर्दै चुलिँदो व्यापारघाटा कम गर्न सरकारले विशेष रणनीतिसहितको ‘श्वेतपत्र’ जारी गर्ने तयारी गरेको छ । सङ्घीय संरचनामा आर्थिक वृद्धिलाई सहयोग पु¥याउन निर्यात प्रवद्र्धनका ‘प्याकेज’ समेटिएको श्वेतपत्र बनाउने तयारी अघि बढाइएको वाणिज्य मन्त्रालयका सचिव चन्द्रकुमार घिमिरेले जानकारी दिनुभयो । समग्र आर्थिक विकासमा टेवा पुग्ने गरी ‘रोडम्याप’ निर्माणको प्रक्रिया अघि बढाएका छौँ, उहाँले भन्नुभयो, विशेषगरी मुलुकको व्यापारघाटा कम गर्ने रणनीति यसले तयार गर्नेछ ।

श्वेतपत्रमा विशेषगरी निर्यात प्रवद्र्धन, आयात प्रतिस्थापन र आयात व्यवस्थापनलाई प्राथमिकतामा राख्ने सरकारको तयारी छ । कतिपय वस्तुको आयात निरुत्साहित गर्नुपर्ने र निर्यातमा पनि व्यवसायीको संलग्नता बढाउनुपर्ने भएकोले बृहत योजनासहितको श्वेतपत्र तयार गरिने सचिव घिमिरेले जानकारी दिनुभयो । अहिले हामीले १३० मुलुकबाट आयात गरिरहेका छौं । आयात–निर्यातको अनुपात पनि बढ्दैछ । यस्तोमा घाटा कम गर्न आयात व्यवस्थापन गर्नुपर्ने देखिएको छ, उहाँले भन्नुभयो । खासगरी इनर्जी ड्रिङ्क, सफ्ट ड्रिङ्क, मोबाइल, अल्कोहोलिक पदार्थ, सुर्तीजन्य पदार्थ, पहेलो धातु, सवारीसाधनजस्ता वस्तुको आयात निरुत्साहन गर्ने रणनीतिमा मन्त्रालय रहेको छ ।

त्यस्तै निर्यात वृद्धिका लागि ‘प्रोत्साहन प्याकेज’ निर्माण गरेर त्यसलाई कार्यान्वयनमा ल्याउनेतर्फ पनि मन्त्रालयले अध्ययन गरिरहेको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।

उहाँका अनुसार यसअघि उपलब्ध गराइँदैआएको निर्यात प्रोत्साहनको डिजाइन नै परिवर्तन गरेर त्यसको प्राविधिक सम्भाव्यताका विषयमा अध्ययन भइरहेको छ । अहिले हामीले हामीजस्तै केही देशको निर्यात रणनीतिका विषयमा अध्ययन पनि गरिरहेका छौँ, उहाँले भन्नुभयो, सबै अध्ययनबाट नेपाललाई उपयुक्त प्रोत्साहन प्याकेज सुरु गर्नेछौँ । byapar

मन्त्रालयले निर्यात प्रवद्र्धनका लागि एकीकृत व्यापार रणनीतिले पहिचान गरेका अदुवा, अलैँची, पश्मिना, कफी लगायतका वस्तुको ‘भ्यालु एड’ गर्न विभिन्न जिल्लामा कार्यक्रम पनि सञ्चालन गर्नेभएको छ । यसबाहेक आन्तरिक तथा बाह्य व्यापार प्रवद्र्धनका लागि मन्त्रालय आफैले मेला आयोजना गर्ने योजना पनि बनाएको छ । नेपालले गत आर्थिक वर्षमा कुल ७३ अर्ब १२ करोड रुपियाँको वस्तु निर्यात गरेको थियो तर सोही वर्ष आयात भने कुल नौ सय ८५ अर्ब ९५ करोड रुपियाँ पुगेको थियो । यस हिसाबले गत आवमा मात्रै कुल नौ सय १२ अर्ब रुपियाँको व्यापारघाटा देशले व्यहोर्नुपरेको थियो । चौधौ योजना अनुसार कुल गार्हस्थ उत्पादनमा व्यापार घाटाको अनुपात ३० प्रतिशतले कम भएर ७८० अर्ब पुग्नुपर्ने अनुमान गरिएकोमा घाटा भने निरन्तर बढिरहेको छ । चालू आर्थिक वर्षमा पनि देशको व्यापारघाटा ९५६ अर्ब रुपियाँ पुग्ने अनुमान गरिएको छ ।