अलैँचीको उत्पादन बढाउन नयाँ बिरूवा
चन्द्र पन्दाक / ताप्लेजुङ, पुस १५ गते । नगदेबाली अलैँचीको उत्पादन बढाउनलाई प्रत्येक दस वर्षमा नयाँ बिरुवा रोप्नुपर्ने विज्ञहरूले सुझाव दिएका छन् । ताप्लेजुङमा आयोजित एक कार्यक्रममा दस वर्षभन्दा पुरानो अलैँची बगानबाट उत्पादनमा ह्रास आइरहेको भन्दै उत्पादन बढाउनलाई प्रत्येक दस वर्षभित्र बगानमा नयाँ अलैँचीका बिरुवा लगाउन विज्ञले सुझाव दिएका हुन् ।
अलैँचीको क्षेत्रमा अध्ययन गर्दै आएका जानकार तथा कृषि विज्ञले बगान पुराना हुँदै गएपछि उत्पादन घट्दै गएको पाइएकाले कम्तीमा १० वर्षभित्र नयाँ बिरुवा रोप्दा उत्पादनमा कुनै कमी नआउने सुझाव दिएका हुन् । अलैँचीको क्षेत्रमा काम गर्दै आउनुभएका हरिश्चन्द्र चिलवालले १० वर्ष पुरानो अलैँची बगानबाट त्यसपछिका वर्षमा प्रत्येक वर्ष उत्पादनमा ह्रास आउने गरेको अध्ययनले देखाएको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार अलैँची बगानले उत्पादन थालेको पहिलो वर्ष प्रतिरोपनी औसतमा २५ किलोग्रामका दरले उत्पादन हुने गरेकोमा दस वर्षपछि सोही बगानको उत्पादन प्रतिरोपनी १० देखि १५ किलोग्राममा झर्ने गरेको छ । उहाँले ताप्लेजुङका दुई सय ८८ अलैँची किसानमा गरिएको अध्ययनबाट यस्तो तथ्य फेला परेको जानकारी दिनुभयो । प्रत्येक १० वर्षमा बगानमा अलैँचीका नयाँ बिरुवा लगाउनका साथै बगानमा भएका रुखसमेत नयाँ लगाएमा उत्पादनमा वृद्धि हुने अध्ययनको निष्कर्ष रहेको उहाँले बताउनुभयो । अलैँची किसानले परम्परागत खेती पद्धति कायम राख्दा साथै पुरानो अलैँची बगान भएकाले उत्पादन लिन नसकिरहेका उहाँको भनाइ छ ।
जिल्ला कृषि विकास कार्यालय ताप्लेजुङका वरिष्ठ कृषि विकास अधिकृत नरेशचन्द्र घिमिरेका अनुसार दस वर्षभन्दा पुरानो अलैँची बगानको तुलनामा नयाँ बगानबाट प्रतिहेक्टर औसतमा शून्य दशमलव आठ मेट्रिकटनसम्म उत्पादनमा प्रभाव पर्ने गरेको छ । घिमिरेले दस वर्ष भन्दा पुरानो अलैँची बगानबाट सरदर ०.६ मेट्रिकटन प्रतिहेक्टर मात्र उत्पादन हुने गर्छ भने नयाँ बगानबाट १.४० मेट्रिकटन प्रतिहेक्टरसम्म उत्पादन हुने गरेको बताउनुभयो ।
उहाँले ताप्लेजुङको माटोमा ८६ प्रतिशतसम्म अम्लीयपन भएको माटो रहेको बताउँदै अलै्ँची खेतीका लागि सुहाउँदिलो माटो छनोट गर्नसमेत किसानलाई सल्लाह दिनुभएको छ । उहाँले अलैँचीका नयाँ बिरुवा रोप्नका अलवा बगानमा रहने रुख समेत नयाँ भएमा उत्पादन क्षमतामा वृद्धि हुने अनुसन्धानले देखाएको जानकारी दिनुभयो । वरिष्ठ कृषि विकास अधिकृत घिमिरेले सेपिलो भन्दा पारिलो क्षेत्रमै अलैँची उत्पादन बढी हुने गरेको पाइएको पनि बताउनुभयो ।
उहाँले हाल जैविक तथा प्राङ्गारिक मलको बढ्दो प्रयोगले अलैँचीको उत्पादनमा वृद्धि हुने गरेको जानकारी दिनुभयो । अलैँची खेतीमा जैविक मलको प्रयोग बढाउन अहिले भकारो तथा गोठ सुधार कार्यक्रममार्फत झोल मलको प्रयोग, गड्यौला मल र अलैँची बगानभित्र कोसेबालीहरू सिमी, केराउ, बन्दा र किबी खेती समेत गर्न सकिने भएको उहाँको भनाइ छ । यस्तो खेती प्रणाली अपनाएमा किसानले दोहोरो आम्दानी लिन सक्ने साथै अलैँचीको उत्पादन बढाउन सकिने बताउनुभयो ।
जिल्लाको कुल चार हजार ५०० हेक्टर क्षेत्रफलमा अलैँचीको खेती हुँदै कृषि विकास कार्यालयले जनाएको छ । यसरी सरकारी क्षेत्रले गरेको आँकडा अनुसार चार हजार ५०० हेक्टर भए पनि गैरसरकारी संस्थाहरूले भने यसको दोब्बर क्षेत्रफलमा अलैँची खेती गरिँदै आएको जनाएका छन् । पछिल्लो वर्ष अलैँचीको मूल्यमा गिरावट आए पनि प्रमुख नगदेबाली भएकाले यसको गुणस्तर सुधार तथा उत्पादन वृद्धि गर्नमा किसानको सक्रियता रहिरहनुपर्नेमा जोड दिइएको छ ।