तरकारी खेतीले फेरियो जीवन
मधुसुधन तिमल्सिना / काभ्रे, वैशाख ९ गते । काभ्रे पलाञ्चोक जिल्लाको मण्डनदेउपुर नगरपालिका–११, जैसीथोकस्थित राम्चेबेसीका कृषकको जनजीवन तरकारीखेतीबाट फेरिएको छ । यहाँका करिब दुई सय कृषक पछिल्ला दिनमा व्यावसायिक तरकारी खेतीतर्फ लागेकै कारण वार्षिक एक करोड रुपियाँभन्दा बढी आम्दानी गर्न सफल भएका छन् ।
परम्परागत रूपमा गरिने कृषि प्रणालीबाट लगानी बढी र फाइदा कम हुन थालेपछि यहाँका कृषक अहिले आधुनिक तरकारी खेतीतर्फ लागेका हुन् । उनीहरू यसतर्फ लागेको करिब दुई दशक जति भयो ।
आफ्ना अधिकांश खेतबारीमा गोलभेँडा, आलु, घिरौँला, काउली, बन्दा, बोडी, करेला, भन्टा लगायतका तरकारी रोपेर यहाँका कृषकले अहिले प्रतिपरिवार वार्षिक एकदेखि छ लाख रुपियाँसम्म कमाउन सफल भएका छन् । तरकारी खेतीले गर्दा नै आफूहरूको आर्थिक स्थिति उकासिएको उनीहरू बताउँछन् ।
पहिले तरकारी खेती गर्नुपर्छ भन्ने नजान्दा काठमाडौँको कालीमाटीबाट काउली किनेर गाउँ लैजाने कृषक अहिले दैनिक दुई टन जति तरकारी बेच्न गाउँबाट कालीमाटी आउने गर्छन् । आधुनिक किसिमका हाइब्रिड बीउका तरकारी रोप्न यहाँका कृषकले अहिले दक्षता पाएका छन् ।
जैसीथोकका कृषक काशीनाथ न्यौपानेले तरकारी खेती गर्न थालेको अहिले १५ वर्षभन्दा बढी भयो । आफ्नो भएभरको सबै जग्गामा तरकारी रोपेर वार्षिक छ लाख रुपियाँभन्दा बढी आम्दानी गर्दैआउनुभएका उहाँको खेतबारीमा बाह्रै महिना तरकारी मात्र देख्न पाइन्छ । तरकारी खेती गरेकै भरमा उहाँले पाँच रोपनी जग्गा पनि जोड्नुभएको छ ।
उहाँले भन्नुभयो, म तरकारी खेती गर्नकै लागि जन्मिएको हुँ जस्तो लाग्छ । यस खेतीबाट आफूले अहिले सोचेभन्दा बढी नै सफलता पाउन सकेको उहाँले बताउनुभयो । यहाँका कृषक अहिले मौसमी तथा बेमौसमी दुवै खाले तरकारी खेतीतिर लागेकाले राम्रो कमाइ पाउन सफल भएको न्यौपानेले बताउनुभयो ।
तरकारी खेती गर्न धेरै समस्या पनि छन् । मुख्य रूपमा सिँचाइको समस्या छ भने तरकारी खेतीमा विभिन्न खालका रोगको सङ्क्रमण पनि उत्तिकै चुनौतीको रहेको छ । समय–समयमा हुने रासायनिक मलको अभावले पनि यहाँका कृषकलाई अप्ठ्यारो पार्ने गरेको छ । तैपनि कृषक निराश छैनन् ।
गाउँबाट करिब छ सय मिटर तल रहेको चाखोलाको पानी विद्युतीय पम्पसेटबाट तानेर सिँचाइ गर्दैआएका उनीहरूका लागि यसमा कसैले पनि सहयोग गरेका छैनन् । कतिपयले आफ्नै लगानीमा सिँचाइ पोखरी निर्माण गर्दै वर्षायाममा परेको पानी सङ्कलन गरेर सुख्खायाममा पनि तरकारी खेती गर्दैआएका छन् । सिँचाइका लागि सहज वातावरण भए तरकारी खेती गर्न अझ सजिलो हुने राम्चेबेसीका कृषक हरिप्रसाद सापकोटाले बताउनुभयो । मलका लागि भने अहिले तरकारी खेतीमा प्राङ्गारिक मलको प्रयोग बढ्न थालेको सापकोटाले जानकारी दिनुभयो ।
तरकारी ढुवानी गरेर बजार लैजान भने यहाँ खासै समस्या छैन । गाउँसम्म नै गाडी पुग्छ, त्यसैले उत्पादित तरकारी हामीले आफै कालीमाटी लगेर बेच्ने गरेका छौँ, सापकोटाले भन्नुभयो ।
यहाँ उत्पादित तरकारीमा अलि बढी मात्रामा विषादि प्रयोग हुने गरेको जनगुनासो पनि बेला–बेलामा आउने गर्छ । तरकारी खेतीमा विभिन्न किसिमका रोगको सङ्क्रमण पछिल्ला दिनमा बढ्न थालेपछि विषादिको प्रयोग केही बढाउन बाध्य भएको कृषकले स्वीकार गरेका छन् । तैपनि हामीले अनावश्यक रूपमा विषादि प्रयोग गरेका छैनौँ, उनीहरू भन्छन् ।
यस गाउँबाट प्रभावित भएर अहिले जिल्लाका चण्डेनी मण्डन, कुन्ताबेसी, पाँचखाल, बनेपा, नाला लगायतका कृषक पनि तरकारी खेतीतिर आकर्षित भएका छन् । उनीहरूले पनि पछिल्ला दिनमा यस खेतीबाट राम्रै फाइदा लिन सकेको बताएका छन् । राजधानीको बजारमा काभे्र जिल्लामा उत्पादन भएको तरकारीले अहिले करिब ३५ प्रतिशत स्थान ओगटेको बताइएको छ ।