नेपालको अर्थतन्त्र सुधारतर्फ
विष्णु पाण्डेय / काठमाडौं, पुस २९ गते । नेपाल राष्ट्र बैँकले चालु आर्थिक वर्ष २०७९-८० को पहिलो पाँच महिनाको तथ्याङ्क शुक्रबार सार्वजनिक गरेको छ । सार्वजनिक तथ्याङ्क अनुसार देशको अर्थतन्त्रको अवस्था सुधार देखिएको छ ।
पाँच महिनाको समीक्षा अवधिमा शोधनान्तर स्थिति ४५ अर्ब ८७ करोडले बचतमा रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा शोधनान्तर स्थिति एक खर्ब ९५ अर्ब एक करोडले घाटामा रहेको थियो ।
अमेरिकी डरलरमा अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा एक अर्ब ६४ करोडले घाटामा रहेको शोधनान्तर स्थिति समीक्षा अवधिमा ३४ करोड ६८ लाखले बचतमा रहेको छ ।
राष्ट्र बैँकले सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्कअनुसार मुद्रास्फिति ७.३८ प्रतिशत रहेको छ । आयात २०.७ प्रतिशतले घट्दा निर्यात ३४.६ प्रतिशतले कमी आई ६७ अर्व ३० करोड भएको छ ।
अघिल्लो वर्षको सोही समयमा पछिल्लो पाँच महिनामा १०५.६ प्रतिशतले बढेको थियो । गन्तव्यको आधारमा भारत र चीनतर्फ भएको निर्यात क्रमशः ४३.७ प्रतिशत र ३५.९ प्रतिशत कमी आएको छ भने अन्य मुलुकतर्फको निर्यात ७.१ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । व्यापार घाटा १८.८ प्रतिशतले घटेको छ ।
चाालु आर्थिक वर्षको पहिलो पाँच महिनामा नेपालमा भित्रने रेमिट्यान्स २३ प्रतिशतले बढेको छ ।
वस्तुगत आधारमा जिंक सिट, पार्टिकल बोर्ड, ऊनी गलैँचा, अलैंची, चियालगायतका वस्तुको निर्यात बढेको छ भने सोयाविन तेल, पाम तेल, पिना, लत्ताकपडा, सुन चाँदीका सामान तथा गरगहनालगायतका वस्तुको निर्यात घटेको छ ।
आर्थिक वर्ष २०७९-८० को पाँच महिनामा कुल वस्तु आयात २०.७ प्रतिशतले कमी आई छ खर्ब ६४ अर्ब ७५ करोड कायम भएको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो आयात ५९.५ प्रतिशतले बढेको थियो ।
चालु अर्थिक वर्षको पहिलो पाँच महिनामा संघीय सरकारको कुल खर्च चार खर्ब ३५ अर्ब २१ करोड भएको छ । समीक्षा अवधिमा चालु खर्च, पुँजीगत खर्च र वित्तीय खर्चतर्फ क्रमशः तीन खर्ब ५४ अर्ब २६ करोड, ३३ अर्ब ९९ करोड र ४६ अर्ब ९६ करोड छ ।
यस अवधिमा संघीय सरकारको राजश्व परिचालन (प्रदेश सरकार तथा स्थानीय सरकारमा बाँडफाँड हुने रकम समेत) गरी तीन खर्ब २६ अर्ब ८९ करोड भएको छ । यसअन्तर्गत कर राजश्वतर्फ तीन खर्ब एक अर्ब ४६ करोड र गैर कर राजश्वतर्फ २५ अर्ब ४३ करोड परिचलन भएको छ ।
वस्तु आयात गरिने मुलुकका आधारमा भारत, चीन तथा अन्य मुलुकबाट भएको आयात क्रमशः २०.० प्रतिशत, २२.६ प्रतिशत र २१.४ प्रतिशतले कमी आएको छ ।
वस्तुगत आधारमा पेट्रोलियम पदार्थ, स्पोन्ज आइरन, सुन, रासायनिक मल, हवाइजहाजका स्पेयर पार्टस्लगायतका वस्तुको आयात बढेको छ भने सवारी साधन तथा स्पेयर पार्टस्, एमएस विलेट, चाँदी, औषधी, कच्चा सोयाविन तेललगायतका वस्तुको आयात घटेको छ ।
निर्याततर्फ सुख्खा बन्दरगाह, जलेश्वर, कैलाली, कृष्णनगर, मेची, त्रिभुवन विमानस्थल भन्सार कार्यालयबाहेकका प्रमुख नाकाबाट गरिएको निर्यात घटेको छ । आयाततर्फ सम्पूर्ण प्रमुख नाकाबाट भएको आयातमा कमी आएको छ ।